23 Φεβ 2013

Λαϊκή ιατρική και θρησκευτικότητα, προφορικότητα και εγγραμματοσύνη: μια γυναικεία μαρτυρία από την ΒΔ Ηλεία

[Πρώτη δημοσίευση: Ελένη Ψυχογιού, " Λαϊκή ιατρική και θρησκευτικότητα, προφορικότητα και εγγραμματοσύνη:  μια γυναικεία μαρτυρία από την ΒΔ Ηλεία", Αρχαιολογία και Τέχνες 105 (2007), αφιέρωμα: "Η ιατρική στη σύγχρονη Ελλάδα", σ. 16-21].

Οι φωτογραφίες  τραβηγμένες από την γράφουσα.





Παπάς και "σοφές" γερόντισσες (δεν εικονίζεται εδώ η πληροφορήτρια Γ. Θ). Η φωτογραφία τραβηγμένη στα Πλατάνια Μεσσηνίας, στο πανηγύρι των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης, 21/5/ 2002.


Σπάνια έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε τις θεραπευτικές  πρακτικές όσο και τις σχετικές αντιλήψεις, την κοσμοθεώρηση που αυτές αντιπροσωπεύουν από τους κατά τόπους φορείς τους, αφού κατά κανόνα προκύπτουν έμμεσα, μέσα από τις παρατηρήσεις, τις κρίσεις και τις ερμηνείες των ανθρωπολόγων και των λαογράφων. Η παρακάτω προφορική μαρτυρία προέκυψε από συνομιλία της γράφουσας με την Γ.Θ. (73 ετών, εγγράμματη, μαμμή, γιάτρισσα) που έλαβε χώρα κατά τη διάρκεια επιτόπιας έρευνας στo χωριό Μέλισσα Ηλείας (πρώην Ζόγκα, με πληθυσμό κυρίως μέτοικους  από την Βυτίνα Αρκαδίας από τον 19ο αι.) , κατά τον Αύγουστο του 1989[1].   
Την δημοσιεύω αντί άλλης πραγμάτευσης ως προς τον τίτλο αυτού του post γιατί θεωρώ ότι είναι αντιπροσωπευτική μιας «εκ των έσω» (emic) λαϊκής  αντίληψης για την υγεία, την ασθένεια, τη θεραπεία,  την  πίστη στις ιαματικές ιδιότητες των  ιερών τόπων και τη σημασία  τους για την ίαση σωματικών και πνευματικών ασθενειών. Περαιτέρω γιατί νομίζω ότι η μαρτυρία είναι έμμεσα διαφωτιστική μεταξύ άλλων και ως προς την όσμωση ή/και τη σύγκρουση ανάμεσα στη «μεγάλη παράδοση», ήτοι την επίσημη χριστιανική διδαχή −όπως την εσωτερικεύουν οι πιστοί στο αγροτικό κυρίως πολιτισμικό περιβάλλον− και στη «μικρή παράδοση», ήτοι τη λαϊκή δεισιδαιμονία, μαγική πίστη και λατρεία όπως τη βιώνουν  ή την ασκούν κυρίως οι γυναίκες[2]